Nije poznato kada je sagrađena Konaturska džamija. S obzirom na centralnu poziciju u mahali Konatur i u odnosu na susjednu Krndiju i Donju mahalu, koje nisu imale svoj mesdžid, za pretpostaviti je da je džamija izgrađena početkom 17 stoljeća, nakon što su jugozapadno od Gazi-agine džamije (današnja Šarena džamija) i glavnog trga Baš čaršije, formiraju spomenuta gradska naselja uz rijeku Lašvu.
Konatur i Krndiju su se prema zapadu naslanjale na mahalu Luke, koja je imala svoj mesdžid i koja je do sredine 18. stoljeća bila na periferiji grada, sve dok se po dolasku vezira i gradnje njihove rezidencije, konaka, nije počela razvijati travnička Gornja čaršija.
Naziv mahale Konatur najvjerovatnije potječe od arapske riječi qunatir, što je množina od riječi qantara (zidani most na svod), a mogao se odnositi na kameni most na jedan luk preko Lašve koji je podigla tabačka porodica Zuber, kako bi povezala ovu mahalu sa naseljima Ilovača, Skok, Vakuf i Dolac.
Konaturska džamija je obnovljena 1863. godine. U tarihu uklesanom iznad ulaza u objekat, navodi se u stihovima na turskom jeziku, da su: “džamiju iz temelja obnovili stanovnici ovoga kraja”, pa je pretpostaviti da se u njenu obnovu uključio džemate iz sve tri mahale koje su gravitiralo ovome mesdžidu.
Nakon sto je u drugom svjetskom ratu u toku borbi za Travnik 1944. godine, oštećen dio ovih starih mahala, od izvornih objekata se sačuvalo do danas još samo Konaturska džamija, ali i ona je duži period bila oronula i čekala je vrijeme svoje obnove.
Danas Konaturska džamija predstavlja jedini primjer objekta u Travniku koji je sačuvao izvorni izgled tipične bosanske džamije s drvenom munarom i krovom pokrivenim šindrom, kakva je bila većina travničkih džamija prije nego što ih je uništio katastrofalni požar 1903. godine.
Dimenzije džamije iznose 8,0×12,0 m. Zidana je od sedre, debljina zidova do 80 cm. Objekat je jednospratni sa dvostrukim nizom prozora od kojih se gornji završavaju na prelomljeni luk. Mahfil je širok i prostire se iznad predprostora i jednog dijela prostora za klanjanje. Pristup munari je moguć upravo s mahfila.
Drvena munara je oslonjena na stropnu konstrukciju. Krov je veoma strm i prekriven šindrom, što je karakteristika tradicionalnog graditeljstva travničkog kraja. Poznate činjenice iz prošlosti džamije ukazuju na veoma organiziran džemat čiji su predstavnici bili i akteri određenih događaja koje je zabilježila povijest. Posebno se ističe slučaj koji se dogodio 1901.godine, kada se ondašnjoj austrougarskoj vlasti zbog miješanja u vjerske odnose suprotstavio kompletan džemat Konatur mahale, Krndije i Donje mahale.
Zbog opozicionog djelovanja ovog travničkog džemata, u vrijeme političke borbe Bošnjaka za vakufsko-mearifsku autonomiju, jedan broj uglednih Travničana je bio zatvoren. Navode se imena Mehmed age Indžića, hodže Šerifa-ef. Skopljaka, Hameda-ef. Ulemića, Mujage Mušića, Mujage Karaktera, Bega Hadžiabdića i imama iz obližnjeg sela zvanoga Maglajac. Tradicija očuvanja snage vjere i njegovanje kulturnog identiteta Bošnjaka traje i danas među džematlijama Konaturska džamije.
Uz brigu o održavanju džamije, članovi džemata su 2014. godine organizirali u potkrovlju objekta manji kulturni centar s musafirhanom i čitaonicom, gdje se odvija i mektebska nastava.
Značenje poruke tariha, kojega je uklesao raščija prije više od 150 godina nad ulazom u džamiju, živi i danas zahvaljujući posvećenoj vjerskoj i kulturnoj aktivnosti kao i solidarnosti džematlija Konaturska džamije.
Izvor: miztravnik.com.ba
